Let`s speak winese ...czyli Wino na rynkach międzynarodowych cz.3 Apelacja i gatunki win w obrocie międzynarodowym
3. Apelacja i gatunki win w obrocie międzynarodowym
Kraje winiarskie w swojej tradycji i dbałości o jakość, wizerunek oraz potrzebę standaryzacji wina jako produktu, wykształciły różne, często skomplikowane systemy nazewnictwa win oraz ich klasyfikacji jakościowej. Ogólną tendencją w światowym systemie apelacji jest współistnienie dwóch wiodących metod nazewnictwa. Pierwsza, zainicjowana przez Francuzów, opiera się na inywidualnym charakterze wina i jego identyfikacji zgodnie z pochodzeniem, tzw. terroir. Termin terroir, nieprzetłumaczalny na inne języki, jest połączeniem specyfiki klimatu i ziemi, na jakich uprawiano winorośl użytą do produkcji danego wina. Według Francuzów, na terroir składają się warunki klimatyczne (temperatura, nasłonecznienie, ilość opadów), topografia terenu (nachylenie zboczy, naturalna osłona przed wiatrem), fizyczne i chemiczne właściwości gleby (konsystencja, mineralność)[1]. Tradycje apelacji jakościowej opartej na terroirs stosują inne kraje europejskie, takie jak Włochy, Hiszpania czy Portugalia. Odmienną, ale tylko w marketingu metodologią posługują się kraje Nowego Świata, opierając system klasyfikacji na gatunkach winorośli, z których wyprodukowano wino. W nazewnictwie win produkowanych w Stanach Zjednoczonych, Chile czy Argentynie bardziej niż pochodzenie, akcentowany jest smak wina i szczep, z jakiego zostało ono wyprodukowane (tzw. varietal labelling w języku angielskim czy francuskie le vin de cépage)[2].Nie zmienia to jednak faktu, że w niemal wszystkich rejonach świata produkujących wino, jego jakość klasyfikowana jest „geograficznie”, odnosząc się do ziemi, regionu, wyjątkowości miejsca, w którym wino powstaje.
Francja We Francji aktualny system klasyfikacji win jest regulowany zasadami prawnymi z 1973r. i wyróżnia on następujące kategorie:
· AOC (lub w skrócie AC) - Appellation d'Origine Contrôlée,
jest ona nadzorowana przez InstitutNational des Appellations de l`Origine et de la Qualité, gwarantuje pochodzenie wina z obszaru o ściśle wyznaczonych granicach[3].Ta kategoria win francuskich podlega najwyższymwymogom jakościowym i jest poddawana wielu ograniczeniom. AOC polega na nadaniu nazwy zastrzeżonej dla konkretnego geograficznego regionu produkującego wino, okręgu, charakteryzującego się szczególną jakością. Regulacje prawne we francuskim systemie AOC ściśle określają, w jakich regionach i jakie gatunki winogron mogą być uprawiane, maksymalną ilość zbiorów z hektara, minimalny okres dojrzewania owoców, gęstość sadzenia krzewów winorośli, zasady doboru mieszanek szczepów czy projektowania etykiet. Dla tej klasy win zarezerwowane jest używanie terminów château czy clos. Stanowią one ok. 35% win francuskich.
· VDP, Vin de Pays, wina o kategorii wyższej niż wina stołowe, ich produkcja nie jest
związana jednak z tak restrykcyjnymi wymogami jakościowymi jak kategoria AOC, podlegają one jednak ograniczeniom ilości produkcji z hektara. Winom tym przysługuje prawo do posiadania na etykiecie terminu Domaine. Wśród win regionalnych wyróżniamy trzy podkategorie[4]:
1) vins de pays à dénomination départementale – w nazwie pojawia się nazwa 1 z 44 departamentów francuskich, z którego wino pochodzi, np. Vin de Pays de l`Aube.
2) vins de pays locaux – tzw. wina regionalne lokalne, które w nazwie zawierają np. nazwę doliny, miejscowości, np.Vin de Pays du Val d`Orbieu,
3) vins de pays à denomination régionale – w tej kategorii jest tylko 5 win, noszą one nazwę dużych regionów geograficznych.
Wszystkie vins de pays reprezentują ok. 140 win francuskich zaś prawo do tej kategorii jest nadawane komisyjnie w drodze degustacji przez l`ONIVINS (Office National Interprofessionnel des Vins).
· VDT, Vins de Table ,wina stołowe, które nie odpowiadają kryteriom powyższychkategorii, najczęściej produkowane w winnicach o wysokiej wydajności, na ich etykiecie musi obowiązkowo widnieć miejsce rozlania wina do butelek. W tej kategorii zakazane jest umieszczanie rocznika na etykiecie wina.
Włochy
Klasyfikacja win włoskich opiera się na systemie pochodzenia podobnie jak w modelu
francuskim AOC zaś jej celem jest dbałość o jakość produkowanych win. Włoski system apelacji Denominazione di Origine Controllata (DOC) został utworzony w 1963 r. i prawnie uregulowany w 1992r. przez przepisy UE. System apelacji włoskiej wyróżnia trzy główne klasy win: DOCG, DOC iVdT (Vini da Tavola). Wszystkie te kategorie klasyfikują wina wyprodukowane w konkretnym regionie, przy użyciu określonych metod i spełnieniu norm jakościowych[5]. Klasyfikacja jakościowa win włoskich jest następującą:
· DOCG, Denominazione di Origine Controllata e Garantita,obejmuje najwyższej klasy
wina gwarantując ich pochodzenie[6]. Certyfikat DOCG przyznaje się po przeprowadzeniu analizy i komisyjnej degustacji wina przed rozlaniem do butelek, zaś każda butelka klasy DOCG zostaje oznakowana przy zamknięciu[7].
· DOC, Denominazione di Origine Controllata, to odpowiednik francuskiego AOC. We Włoszech regionów DOC jest ponad 250, zaś dla każdego z nich przepisy szczegółowo regulują obszar, z którego mogą pochodzić winogrona, dozwolone szczepy winogron, metody upraw, wydajność z hektara i wymogi dojrzewania wina[8].
· IGT, Indicazione Geografica Tipica, ustanowiony w 1992r. odpowiednik francuskiego Vin de Pays, stanowi klasę pośrednią pomiędzy DOC a winami stołowymi (vini da tavola). W przypadku win oznaczonych jako IGT, najważniejsze jest ich pochodzenie z określonego regionu, natomiast dozwolone jest w tej kategorii stosowanie innych niż rodzime winorośli oraz innych niż tradycyjne metod produkcji[9].
· VdT, Vini da Tavola, wina z tej kategorii nie muszą spełniać kryteriów pochodzenia winogron ani doboru ich odmian, teoretycznie są winami o najniższej jakości[10]. W tej grupie można jednak znaleźć także wina bardzo dobre jakościowo, których producenci nie chcieli podporządkować się sztywnym normom doboru szczepów winogron w systemie DOC czy DOCG. (np. w kategorii win stołowych powstawały bardzo dobre i drogie „supertoskany” takie jak Sassicaia). Wielu producentów produkowało we Włoszech wina w kategorii Vino da tavola poza wymaganymi normami przewyższając standardami i ceną najwybitniejsze wina z klasy DOC. Ten paradoks rynku win włoskich uregulowano w 1992 r. poprzez wprowadzenie klasy IGT, będącej pomostem między grupą win stołowych a DOC.
Hiszpania
W Hiszpanii, podobnie jak we Francji i Włoszech, system klasyfikacji win oparty jest na założeniach pochodzenia i jakości. Odpowiednikami klas win hiszpańskich są następujące kategorie:
DOC, Denominaciones de Origen Calificada- najwyższy stopień apelacji, należą do
W Hiszpanii, podobnie jak we Francji i Włoszech, system klasyfikacji win oparty jest na założeniach pochodzenia i jakości. Odpowiednikami klas win hiszpańskich są następujące kategorie:
DOC, Denominaciones de Origen Calificada- najwyższy stopień apelacji, należą do
niego np. Rioja i Priorat,
· DO, Denominaciones de Origen- oznacza klasę win jakościowych,
· VdT , Vino de la tierra – to wina regionalne,
· WdM, Vino de mesa – to grupa win stołowych.
Istotnymi oznaczeniami umieszczonymi na butelkach win hiszpańskich, jest odpowiednie zestawienie czasu dojrzewania wina w beczce i butelce zanim trafi ono do sprzedaży. Cosecha na etykiecie wina hiszpańskiego określać będzie rocznik. Crianza będzie oznaczać, że wino dojrzewało dwa lata, w tym od 6 do 12 miesięcy w beczce (różnice w okresie dojrzewania spotykane są w zależności od apelacji). Grand Reserva będzie określeniem win dojrzewających przez pięć lat, w tym trzy lata w beczce a dwa w butelce[11].
USA, Chile i AustraliaUSA mimo szeroko stosowanej w promocji sprzedaży praktyki varietal labelling, także posiadają swój geograficzny podział na regiony winiarskie. W 1983r., podobnie jak we francuskim AOC, ustanowiono obszary winiarskie zwane AVAs - American Viticultural Areas. Producenci amerykańscy chcąc umieścić informację na etykiecie o regionie, z jakiego pochodzi wino posługują się tzw. Appellation of Origin[12]. Aktualnie wyróżnia się ok. 220 AVAs w Stanach Zjednoczonych. Producenci Ameryki Południowej także nawiązują do geograficznej klasyfikacji win z podziałem na apelacje. W Chile winiarski podział kraju ustanowiono w 1995 r. określając w drodze ustawy Denominaciones de Origen, wyszczególniając w nim 4 kategorie: region, podregion, strefa i obszar. Częścią 5 regionów winiarskich jest 13 podregionów (np. Valle del Curicó, Valle del Maipo, Valle del Casablanca itp.). Strefy, tzw. zony, wyodrębniono tylko w podregionie Valle Central, natomiast nazwy obszarów bardzo rzadko pojawiają się na etykietach win chilijskich, gdyż nie są one powszechnie znane nabywcom spoza Chile[13].
USA, Chile i AustraliaUSA mimo szeroko stosowanej w promocji sprzedaży praktyki varietal labelling, także posiadają swój geograficzny podział na regiony winiarskie. W 1983r., podobnie jak we francuskim AOC, ustanowiono obszary winiarskie zwane AVAs - American Viticultural Areas. Producenci amerykańscy chcąc umieścić informację na etykiecie o regionie, z jakiego pochodzi wino posługują się tzw. Appellation of Origin[12]. Aktualnie wyróżnia się ok. 220 AVAs w Stanach Zjednoczonych. Producenci Ameryki Południowej także nawiązują do geograficznej klasyfikacji win z podziałem na apelacje. W Chile winiarski podział kraju ustanowiono w 1995 r. określając w drodze ustawy Denominaciones de Origen, wyszczególniając w nim 4 kategorie: region, podregion, strefa i obszar. Częścią 5 regionów winiarskich jest 13 podregionów (np. Valle del Curicó, Valle del Maipo, Valle del Casablanca itp.). Strefy, tzw. zony, wyodrębniono tylko w podregionie Valle Central, natomiast nazwy obszarów bardzo rzadko pojawiają się na etykietach win chilijskich, gdyż nie są one powszechnie znane nabywcom spoza Chile[13].
Kolejnym przykładem klasyfikacji win jest system australijski, również stosujący odniesienie wina do regionu pochodzenia. W Australii produkcja i klasyfikacja win jest regulowana prawem federalnym i stanowym[14]. Regulacjom prawnym podlegają umieszczane na etykiecie informacje. Oficjalny podział rejonów winnych tzw. GI (Geographical Indication) wyszczególnia tzw. obszary winiarskie (zones), regiony i podregiony. Australia stworzyła rejestr nazw chronionych w branży winnej i szczegółowo reguluje prawo do używania formuł GI oraz tradycyjnych nazw win australijskich w obrocie wewnętrznym i międzynarodowym. GI dla win australijskich oznacza identyfikację wina pochodzącego z konkretnego regionu, który dzięki swoim tradycjom i specyfice nadaje winu szczególne właściwości. GI jest przyznawane przez władze Wine Australia i wpisane do rejestru nazw chronionych (Register of Protected Geographical Indication and Other Terms)[15]. Zestawienie klasyfikacji win w poszczególnych krajach winiarskich, ich jakość oraz podział na apelacje prezentuje tab. 17, Aneks, s. 120. Przepisy regulujące produkcję i handel winem na rynkach światowych i wewnętrznych krajów producenckich określają, jakie informacje na temat produktu powinny być umieszczone na etykiecie wina. Producenci z różnych krajów winiarskich podlegają bardzo podobnym obowiązkom informowania klienta o produkcie. Istnieją jedynie niewielkie różnice w oznakowaniu win w różnych regionach winiarskich świata.Etykieta
Etykieta wina jest jego wizytówką, pełni rolę marketingową i informacyjną. Zdobi je i zawiera ważne informacje, takie jak nazwę wina, jego pochodzenie, odmianę winogron, dla niektórych win będzie to jedynie nazwa marki. Na etykiecie umieszcza się także informację o roczniku (o ile zezwalają na to przepisy dotyczące klasy win), wytwórcę wina oraz winnicę, z której pochodzą winogrona. Pozostałe informacje to zawartość alkoholu, objętość butelki, informacja o zawartości siarczanów oraz w przypadku USA ostrzeżenie o szkodliwości alkoholu. Przykładowe etykiety win z krajów Europy i USA oraz umieszczone na nich informacje zostały przedstawione w Aneksie, s.108-113.
Etykieta wina jest jego wizytówką, pełni rolę marketingową i informacyjną. Zdobi je i zawiera ważne informacje, takie jak nazwę wina, jego pochodzenie, odmianę winogron, dla niektórych win będzie to jedynie nazwa marki. Na etykiecie umieszcza się także informację o roczniku (o ile zezwalają na to przepisy dotyczące klasy win), wytwórcę wina oraz winnicę, z której pochodzą winogrona. Pozostałe informacje to zawartość alkoholu, objętość butelki, informacja o zawartości siarczanów oraz w przypadku USA ostrzeżenie o szkodliwości alkoholu. Przykładowe etykiety win z krajów Europy i USA oraz umieszczone na nich informacje zostały przedstawione w Aneksie, s.108-113.
Etykieta jest sposobem na zaprezentowanie konsumentowi wina zamkniętego w butelce, przez którą nie może on zbadać bukietu czy podziwiać intensywności jego barwy[16]. Najznakomitsi producenci poprzez graficzny projekt etykiety, pokazują indywidualny charakter ich win, posługują się nią do zaprezentowania idei przewodniej danej winnicy, ich własnej i wyjątkowej filozofii wina. Na etykiecie słynnego bordoskiego wina z winiarni Rotschildów, umieszczony jest wiersz barona Philippe de Rotschild:
Le vin il naît, puis il vit, mais point ne meurt, en l`homme il survit -
Wino się rodzi, potem żyje, lecz nie umiera, wciąż żyje w człowieku[17].
Anna CzerwinskaWino się rodzi, potem żyje, lecz nie umiera, wciąż żyje w człowieku[17].
a.czerwinska@firmissima.com
www.firmissima.com
[1] H. Johnson, J. Robinson, The Concise World Atlas of Wine, op. cit., s. 16.
[4] www.vignobletiquette.com
[6] Ibidem.
[7] www.en.wikipedia.org, Por. również M. Bieńczyk, W. Bońkowski, Przewodnik. Wina Europy, Hachette a Livre Polska, Warszawa 2008.
[8] www.decanter.pl.
[9]Ibidem.
[10]. www.decanter.pl.
[11] Ibidem., Por. również R. M. Parker, Jr., Przewodnik Parkera po winach świata, WIG-Press, Warszawa 2000.
[14] http://www.wineaustralia.com/australia/Default.aspx?tabid=246
[16] www.winesearcher.com
[17] http://en.wikipedia.org/wiki/Wine_label. Por. również A. Dominé, Wino, Wyd. Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki
2008.
